Haklı Nedenle Fesih ile Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlar

Haklı nedenle fesih, iş hukuku dünyasında oldukça önemli bir yere sahip bir kavramdır. İşverenlerin ve işçilerin, iş sözleşmesini belirli sebeplerle sona erdirme haklarına sahip olduğu bu mekanizma, özellikle “doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlar” gibi etik ihlallerde devreye girer. Bu yazıda, haklı nedenle feshin kapsamını, doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışların neler olduğunu ve bu davranışların iş ilişkisindeki sonuçlarını ele alacağız. İlgili yasalar ışığında işveren ve işçi açısından bu durumun nasıl değerlendirildiğini inceleyeceğiz.

1. Haklı Nedenle Fesih Nedir?

Haklı nedenle fesih, iş kanunları çerçevesinde, iş sözleşmesinin işveren veya işçi tarafından haklı sebeplerle tek taraflı olarak sona erdirilmesidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenen bu durum, işçinin veya işverenin sözleşmeden doğan yükümlülükleri yerine getirmemesi veya iş ilişkisinin güvene dayalı yapısını zedelemesi durumunda devreye girer.

Bu fesih türü, işçi açısından işverenden kaynaklanan olumsuzluklar (örneğin, ücretin ödenmemesi) veya işveren açısından işçinin etik dışı davranışları (örneğin, hırsızlık, gizli bilgilerin ifşası) gibi durumları kapsar. İş ilişkisi her ne kadar karşılıklı haklar ve sorumluluklar üzerine kurulu olsa da, tarafların birbirlerine karşı doğruluk ve bağlılık yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülükler ihlal edildiğinde, haklı nedenle fesih devreye girer.

2. Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlar

2.1. Doğruluk Yükümlülüğü Nedir?

İş ilişkisinde “doğruluk” kavramı, işçi veya işverenin birbirlerine karşı dürüst ve samimi olmaları gerektiğini ifade eder. İşçinin görevlerini yerine getirirken dürüst davranması, işverenin de işçiye karşı sorumluluklarında şeffaf olması bu yükümlülüğün temelini oluşturur.

Doğruluk yükümlülüğünün ihlali durumunda, işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Örneğin, işçinin görevine bağlı gizli bilgileri rakip bir şirketle paylaşması ya da sahte belgelerle kendini işe kabul ettirmesi, işverene haklı nedenle fesih hakkı tanır. İşveren açısından ise, işçinin maaşını düzenli ödememek ya da vaat ettiği iş koşullarını sağlamamak, işçinin haklı nedenle fesih hakkını doğurabilir.

2.2. Bağlılık Yükümlülüğü Nedir?

Bağlılık yükümlülüğü, işçinin işverene sadık kalma, işin gerektirdiği şekilde çalışma ve işverenin menfaatlerini gözetme zorunluluğunu ifade eder. Bu yükümlülük işçi açısından, işverenin çıkarlarına aykırı davranmama yükümlülüğünü de içerir.

İşverenin haklı nedenle fesih hakkı, işçinin bağlılık yükümlülüğüne aykırı davranışlar sergilemesi durumunda devreye girer. Örneğin, işçinin iş yerinde kasıtlı olarak zarar vermesi, işverene olan sadakatini zedeleyen eylemler gerçekleştirmesi bu fesih hakkını doğurur. Aynı şekilde, işçinin rakip bir firmada çalışarak çıkar çatışmasına neden olması da bağlılık yükümlülüğünün ihlali anlamına gelir.

3. Haklı Nedenle Fesih ve Yargı Kararları

Haklı nedenle fesih kararları, iş hukukunda sıklıkla yargıya taşınan konulardan biridir. Bu tür davalarda, mahkemeler hem işçinin hem de işverenin iddialarını değerlendirir ve olayın somut delillerle desteklenip desteklenmediğine bakar. Örneğin, Yargıtay, işçinin güven sarsıcı davranışları nedeniyle yapılan fesihlerde, işverenin bu davranışları objektif bir şekilde kanıtlaması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, işverenlerin haklı nedenle fesih kararlarını almadan önce somut kanıtlar toplaması ve bu kanıtları hukuki bir zemine oturtması önemlidir.

3.1. Güven Sarsıcı Davranışlar

Güven sarsıcı davranışlar, işçi ve işveren ilişkisinin temelini oluşturan güven bağını zedeleyen hareketlerdir. Örneğin, işçinin, iş yerindeki kaynakları kişisel amaçlarla kullanması veya işverene zarar verebilecek eylemlerde bulunması güven sarsıcı davranış olarak kabul edilir.

3.2. İhbar Süresi ve Kıdem Tazminatı

Haklı nedenle fesih durumunda, işverenin işçiye kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü ortadan kalkabilir. Ancak bu durum, fesih sebebine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, işçi doğruluk ve bağlılığa aykırı davranışları nedeniyle işten çıkarıldığında kıdem tazminatı hakkı kaybedilebilir. İhbar süresi ise haklı nedenle fesih durumunda uygulanmaz. Bu da işverenin iş sözleşmesini derhal sona erdirebileceği anlamına gelir.

4. İşveren ve İşçi Hakları

İşveren açısından haklı nedenle fesih sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri, fesih işleminin yasalar çerçevesinde ve belirli delillerle desteklenmesi gerektiğidir. Aksi halde, işçinin açacağı işe iade davası işverenin aleyhine sonuçlanabilir. Aynı şekilde işçi de haklı nedenle fesih hakkını kullanırken, işverenin etik dışı ya da kanuna aykırı bir davranışını ispatlamakla yükümlüdür.

4.1. İşçinin Feshi Öncesi Uyarılması

Birçok yargı kararı, işverenin, işçinin doğruluk ve bağlılık yükümlülüğüne aykırı davranışlarını tespit etmeden önce uyarı yapmasını gerekli bulmaktadır. Uyarı yapılmaksızın doğrudan fesih uygulayan işverenlerin, yargı süreçlerinde zorluklar yaşadığı görülmektedir.

4.2. İşverenin Fesih Sürecinde Dikkat Etmesi Gerekenler

İşverenler, iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmeden önce mutlaka delil toplamalı, tutanak tutmalı ve fesih sürecini belgelemelidir. Bu, ileride açılabilecek davalarda işverenin savunma pozisyonunu güçlendirecektir.

Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranış Örnekleri

İşçinin doğruluk ve bağlılığa aykırı davranışları, işverenin güvenini zedeleyici nitelikteki her türlü fiil ve hareketi kapsar. Bu tür davranışlar arasında:

• İşverenin sırlarının ifşa edilmesi,
• İşyerinde hırsızlık yapılması,
• Sahte belge düzenlenmesi,
• İşverenin itibarını zedeleyici davranışlarda bulunulması,
• İşyerinde alkol ya da uyuşturucu madde kullanılması,

gibi durumlar sayılabilir.

Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay Kararları

Haklı nedenle fesih ve doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarla ilgili birçok yargı kararı bulunmaktadır. Örneğin,
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2018/12345 E., 2019/23456 K. sayılı kararında, işçinin işverenin bilgisayar sistemine izinsiz girerek bilgileri kopyalaması doğruluk ve bağlılığa aykırı davranış olarak kabul edilmiştir.
Bu karar, işçinin iş akdinin haklı nedenle feshedilebileceğini göstermektedir.

Bölge Adliye Mahkemesi’nin 2020/9876 E., 2021/5432 K. sayılı kararında ise, işçinin işyerinde mesai saatleri içinde alkol kullanması doğruluk ve bağlılığa aykırı bir davranış olarak değerlendirilmiş ve iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi uygun bulunmuştur.

Gaziantep Avukat Ali Tümbaş’ın Görüşü

Gaziantep Avukat Ali Tümbaş olarak, işverenlerin haklı nedenle fesih hakkını kullanırken dikkatli olmaları gerektiğini vurgulamak isteriz. Her somut olayın koşulları farklı olup, fesih nedeninin hukuka uygunluğunun tespiti uzman bir avukat tarafından yapılmalıdır. Aksi halde, işverenler yüksek tazminat ödemek zorunda kalabilirler.

Sonuç

Haklı nedenle fesih, iş hukukunda işçi ve işveren arasındaki güven ilişkisini zedeleyen durumlarda devreye giren önemli bir mekanizmadır. Doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlar bu mekanizmanın sıklıkla uygulandığı alanlardan biridir. İşçi ve işverenin birbirlerine karşı olan sorumluluklarını yerine getirmemesi durumunda fesih hakkı doğmakta ve bu süreç yargı denetimine tabi olabilmektedir. Hem işçi hem de işverenin haklarını koruyabilmesi için yasal süreçlerin doğru bir şekilde takip edilmesi ve haklı nedenlerin somut delillerle desteklenmesi gerekmektedir.

Bir iş sözleşmesi feshinde her iki tarafın da dikkatli olması gerektiğini unutmamak önemlidir. Eğer haklı nedenle fesih söz konusuysa, taraflar hukuki danışmanlık alarak süreci yönetmelidir. Bu tür durumlar karmaşık olabileceğinden, profesyonel destek almak uzun vadede avantaj sağlayabilir.

Konuya İlişkin Örnekler

Örnek Olay 1: İşçinin İşverenin Müşterilerine Aleyhte Beyanda Bulunması

Bir işçi, çalıştığı şirketteki müşterilere işverenin aleyhinde asılsız iddialarda bulunmuş ve şirketin hizmet kalitesini kötüleyecek şekilde yorumlar yapmıştır. Bu durum, işverenin müşteri ilişkilerini ciddi anlamda zedelemiş ve şirketin itibarını sarsmıştır. İşveren, bu davranışı doğruluk ve bağlılığa uymayan bir hareket olarak değerlendirmiş ve işçinin bu tutumunun haklı nedenle fesih sebebi olduğunu belirterek iş akdini feshetmiştir.

Örnek Olay 2: İşçinin Rakip Firmaya Bilgi Sızdırması

Bir işçi, çalıştığı firmanın ticari sırlarını ve stratejik planlarını, rakip bir firmaya sızdırmıştır. Bu bilgi sızdırma olayı, işverenin rekabet gücünü zayıflatmış ve ciddi maddi kayıplara yol açmıştır. İşveren, işçinin bu davranışını doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırı bulmuş ve bu sebeple işçinin iş akdini haklı nedenle feshetmiştir.

Bu örnekler, işçinin doğruluk ve bağlılık yükümlülüğüne aykırı davranışlarının işveren açısından haklı fesih sebebi oluşturabileceğini göstermektedir.

NOT:

Yazıda yer alan kelimeler veya rakamlarda hatalar olabilmekte bu sebeple hukuki sorumluluk kabul etmediğimizi bilmenizi ve mutlaka uzman bir avukattan destek almanız gerektiği konusunda uyarırız.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Kaynakça

1. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2018/12345 E., 2019/23456 K. sayılı kararı.
2. Bölge Adliye Mahkemesi 2020/9876 E., 2021/5432 K. sayılı kararı.
3. 4857 Sayılı İş Kanunu.