TÜRKİYE’DE MOBBİNG UYGULAMASI

Türk çalışma hayatında yeni bir kavram olmasına karşın iş hayatında sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Son yıllarda artan mağdurların, mobbing uygulandığına dair açtığı davalar emsal teşkil etmekte ve bu konuda yürütülen farkındalık çalışmaları sebebiyle insanlar daha da bilinçlendirilmektedir.

İşçiye uygulanan mobbing, işyerinde psikolojik taciz veya zorbalık olarak da bilinir ve iş ortamında bir çalışanın sürekli olarak kötü muameleye tabi tutulmasını ifade eder. Bu tür bir kötü muamele, işçinin duygusal, psikolojik ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyebilir. Mobbing genellikle işyerindeki güç dengesizliklerinden kaynaklanır ve kurban, iş arkadaşları, yöneticiler veya üstler tarafından hedef alınabilir.

Mobbingin belirtileri ve uygulamaları şunlar olabilir:

1. Sözlü taciz: İşçiye hakaret etme, küçümseme, aşağılama veya alay etme gibi sözlü saldırılar.
2. Sosyal izolasyon: İşçinin dışlanması, diğer çalışanlarla ilişkilerinin zorlaştırılması veya çalışma arkadaşları tarafından yok sayılması.
3. Aşırı iş yükü: İşçiye bilerek fazla iş yükü verilmesi, işin sürekli olarak artırılması veya işçinin yeteneklerini aşan işlerin verilmesi.
4. Şiddet veya tehdit: İşçiye fiziksel veya sözlü şiddet uygulanması veya tehdit edilmesi.
5. İş yerinde dedikodu: İşçinin itibarını zedeleme amacıyla dedikodu yapılması veya yanlış bilgilerin yayılması.
6. Çalışma koşullarının kötüleştirilmesi: İşçinin çalışma koşullarının kasıtlı olarak kötüleştirilmesi, işini yapmasının zorlaştırılması veya gereksiz engeller çıkarılması.

Mobbing, işçinin stres, anksiyete, depresyon, uyku problemleri, iş performansının düşmesi ve fiziksel sağlık sorunları gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, işçinin işten ayrılmasına veya işten çıkarılmasına neden olabilir.

Türkiye’de genel olarak mobbing uygulayan işverenler, İş Kanunlarının işçiyi koruyan tazminat ve işe iade hükümlerinden kurtulmak ve işçiyi istifaya zorlamak için uygular ve bu süreçte mobing’e maruz kalan işçi çoğu zaman psikolojik açıdan ciddi zararlar görerek istifa edip ayrılır.

6098 sayılı Borçlar Kanununun 417. Maddesinde, işçinin hem kişiliğinin, hem de yaşam ve vücut bütünlüğünün korunmasına yönelik olarak düzenleme yapılmıştır. Maddede, işveren-işçi hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak, saygı göstermek, işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamak, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacizeuğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür hükmüne yer verilmiştir.

Ayrıca bu kanun maddesinde, işveren, işçiye ait kişisel verileri, ancak işçinin işe yatkınlığıyla ilgili veya hizmet sözleşmesinin ifası için zorunlu olduğu ölçüde kullanabilir. Ancak özel kanun hükümleri saklıdır.

MOBBİNG SONRASI İŞÇİYE HUKUKSAL OLARAK TANINAN HAKLAR

• İş sözleşmesinin haklı nedene dayanarak feshedebilme hakkı vardır.
• Belli şartlarda ayrımcılık tazminatı isteyebilme hakkı vardır (*).
• Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’na göre tazminat isteme hakkı bulunmaktadır.
• Mobing’e uğrayan işçi, mobbing yapan yöneticiyi dava edebilir ve manevi tazminat talebinde bulunabilir.
• Koşulları sözkonusu ise işçi, kötü niyet tazminatı hükümlerine de başvurabilir.

“Türk hukukuna göre mobbinge uğrayan bir işçi, mahkemede çeşitli taleplerde bulunabilir. Mobbinge uğrayan işçinin talepleri, yaşadığı olumsuz deneyimlere bağlı olarak değişebilir. İşte Türk hukukuna göre mobbinge uğrayan bir işçinin mahkemede talep edebileceği bazı haklar ve tazminatlar:

1. İşe İade Talebi: İşçi, mobbing nedeniyle işten çıkarıldıysa ve bu işten çıkarma yasa dışı veya haksızsa, işe geri dönme talebinde bulunabilir. İşçi, işverenin yasalara aykırı davrandığını kanıtlamak zorunda olabilir.

2. Tazminat Talebi: Mobbing sonucu işten ayrılmak zorunda kalan işçi, haksız işten çıkarma nedeniyle tazminat talep edebilir. Tazminat miktarı, yaşanılan olumsuz deneyime ve kayıplara bağlı olarak değişebilir.

3. Mobbing Tazminatı: Türk iş hukukunda, işverenin mobbing uygulaması durumunda işçiye mobbing tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunabilir. Bu, işçinin maruz kaldığı psikolojik tacizin işveren tarafından tespit edildiği ve kanıtlandığı durumlarda geçerli olabilir.

4. İş Sağlığı ve Güvenliği İhlali Talebi: İşçi, işverenin iş sağlığı ve güvenliği yasalarını ihlal ettiğini ve mobbing sonucu sağlık sorunları yaşadığını iddia edebilir.

5. İşyerinde İyileştirmeler Talebi: İşçi, işyerinde mobbingi önlemek için önlemler alınmasını talep edebilir, bu da işverenin işyeri politika ve prosedürlerini güncellemesini veya değiştirmesini gerektirebilir.

6. Zimmete Zam Talebi: Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesi uyarınca, işçiye mobbing uygulanması sonucu maddi ve manevi zararlar meydana geldiyse, bu zararların giderilmesi için zimmete zam talep edilebilir.